1. Jugoslaviako
sistema autogestionarioaren bilakaera makroekonomikoaren ezaugarri
negatiboetako bat, zalantzarik gabe, prezioen gehiegizko igoera izan zen.
2. Inflazio-tasak,
batez ere autogestio-sistemaren ezarpenetik aurrera, oso altuak izan ziren
Mendebaldeko Europako datuekin alderatzen baditugu eta, batez ere, Sobietar
Batasuneko ekonomiaren eta bloke sozialistako gainerako herrialdeen prezioen
egonkortasun handiarekin alderatzen baditugu.
|
INFLAZIO ETA MONETA-OINARRIAREN HAZKUNDEKO URTEKO TASAK
JUGOSLAVIA 1965-1988 |
|
(ik. pdf)
Iturria: NDF
|
3. Inflazio-tasa
handi horien arrazoiari buruzko interpretazioak bat etorri dira, argi eta
garbi. Soldata igoera gehiegi eta etengabeen ondorioa zen. Gehiegitan,
autogestionatutako enpresetako langile kontseiluek soldatak – edo
soberakinetako parte-hartzeak – produktibitatearen gainetik igotzeko erabakiak
hartzen zituzten, eta dinamika horrek etengabeko tentsioa sortzen zuen prezioen
gorakadan.
4. Badirudi Jugoslaviako
sistema autoeratuaren arazo hau sistemaren barne-desoreka baten ondorio zuzena
dela. Zehazki, langileen kontseiluek erabaki-ahalmen handia zuten laneko
ordainsariak zehazteko. Arazoa zen ez zegoela kontrapartida nahikorik, erabaki
horien ondorioak langileei eurei egozteko.
5. Edozein
sisteman, oinarrizko antolaketa-printzipioa da, ahal izanez gero, erabakiak
hartzeko ahalmena eta hartutako erabakien ondorioen gaineko erantzukizuna
lotuta egon behar direla. Badirudi oinarrizko irizpide horretan desoreka bat
zegoela Jugoslaviako soldata-arazoaren oinarrian.
6. Langileen batzarrek
eta kontseiluek lansariak ezartzeko gaitasuna zuten, baina ez zituzten zuzenean
beren gain hartzen gehiegizko igoeren ondorioak.
7. Logikoa
denez, langileek soldatei eta soberakinen esleipenari buruz erabakitzeko
ahalmena duten edozein enpresa-sistematan, lan-ordainsariak soldatapeko egitura
batekoak baino handiagoak izango dira. Hori argi eta garbi ikusten da kooperatibetan,
lan-sozietateetan eta Alemaniako eta Europa kontinentaleko enpresa
kogestionatuei dagokienez.
8. Hala ere,
enpresa kooperatiboetan beti mantentzen da nolabaiteko tentsio bat soldatei
eusteko, enpresaren porrot-arriskuaren ondorioz. Hori zen Jugoslaviak
erreformak egitera eraman zuen funtsezko arrazoietako bat. Aditu batzuen
arabera, azken buruan enpresak ixteko sistema bat arautuko litzakeen
Jugoslavian, porrot egin duten enpresen kasuen gure konkurtso-prozedurekin alderatu
zitekeena.
9. Aditu batzuen
arabera, Jugoslaviako enpresa-sistema enpresa kooperatiboen sistema bihurtuko
zen azkenean. Eta esan izan da hori 90eko hamarkadan gertatuko zela Jugoslaviak
bere horretan jarraitu izan balu.
10. Hala ere,
beste aditu batzuek uste zuten hobe zela, Jugoslaviako berezko ereduaren
arabera, enpresen titulartasun publikoarekin bateragarria izango litzatekeen
konkurtso-prozeduraren sistema bat.
11. Jugoslaviako lansarien
gehiegizko igoera eredu autogestionario horren beste arazo makroekonomiko handi
batekin ere lotu da: inbertsio nahiko ez egitearekin. Hala ere, ikusiko dugun
bezala, litekeena da sistemaren akats horrek lotura handiagoa izatea pizgarri
inbertitzaile nahikorik ez izatearekin, lansarien arazo batekin baino.