1. Jugoslaviako
autogestioa eta Arrasateko Kooperatiba Esperientzia dira, ziurrenik,
autogestio-ereduen ikuspegitik garrantzi handiena duten bi gertaerak.
2. Bere lorpen eta
akatsekin, Jugoslaviako autogestio-sistemak aparteko garrantzia izan zuen
historia ekonomikoaren ikuspegitik. Funtsean, enpresa-autogestioaren sistemaren
bideragarritasuna frogatu zuelako.
3. Arrasateko
kooperatibei dagokienez, antzeko zerbait esan daiteke. Izan ere, dimentsio,
sektore eta maila teknologiko desberdinetako enpresetako lan-kooperatiben
enpresa-ereduaren bideragarritasuna erakutsi dute eta.
4. Sistema bat
"bideragarria" izateak ez du esan nahi "egokia" denik. Aberastasuna
modu iraunkorrean sortzeko eta hazkunde ekonomikorako aukera ematen duela esan
nahi du, besterik ez. Sistema "egokia" izateko, beharrezkoa da,
gainera, ikuspegi sozial eta/edo ekonomiko batetik eraginkorragoak diren eredu
alternatiborik ez egotea.
5. Edonola ere,
enpresa-sistema bat "egokia" izateko, ez da beharrezkoa enpresa-mota
guztietarako sistema egokia izatea. Gaur egungo munduan, herrialde guztietako
sistema ekonomikoak "mistoak" dira, eta ekonomia pribatuko, publikoko
edo kooperatibako eredu desberdinak barneratzen dituzte. Jugoslaviako autogestio-sistema
mikroenpresa pribatuekin batera bizi izan zen hamarkadetan zehar, baina horrek
ez zuen hutsaldu autokudeatutako enpresa publikoen eginkizun nagusia.
6. Bestalde,
funtsezkoa da edozein eredu ikuspegi dinamiko batetik aztertzea. Edozein
enpresa-ereduren abantailak eta eragozpenak deuseztatu edo konpentsatu egin
daitezke sistemaren beraren doikuntzen bidez. Doikuntza horien jatorria enpresetan
bertan edo lege-erregulazioan izanik ere. XVII. eta XVIII. mendeetako
kapitalismo komertziala Industria Iraultzaren kapitalismoaren oso bestelakoa
izan zen. Eta enpresa kapitalistek bilakaera nabarmena izan zuten, bazkideen
erantzukizun mugatua edo balore-merkatua bezalako erakundeetatik abiatuta.
7. Era berean,
egungo sistema kooperatiboak eta Jugoslaviako sistema autogestionarioak
egitura-aldaketak izan ditzakete, sistemaren zenbait akats zuzendu edo
konpentsatzeko edo sistemaren abantailak indartzeko.
8. Jugoslaviako
autogestioak ekintza politikotik abiatutako sistema autogestionarioa ezartzea
bideragarria zela ere erakutsi zuen. Gure inguruan, normalean, kooperatiben
hedapena kooperatibei beraiei dagokien zerbait dela pentsatzen dugu, edo, izatekotan,
bazkideek kooperatiba berriak askatasunez sortzeari dagokiola. Jugoslaviako
autogestio-ereduak (baita beste eredu batzuek ere, hala nola Alemaniako kogestioak)
autogestio-sistema guztiak ekonomia osora hedatzeko, aginduzko
lege-erregulazioaren bidez, teknikoki bideragarria dela erakusten dute. Jakina,
testuinguru politiko egokia eskatzen du horrek. Testuinguru hori, II. Mundu
Gerraren, gerrilla partisanoen indar eta ezarpen sozialaren eta, ondoren, bloke
sozialista Europa ekialdean finkatu izanaren ondorioz sortu zen Jugoslaviaren
kasuan.