1. Jugoslaviako
autogestioak garrantzi historikoa du kooperatibismoarentzat eta
gizarte-ekonomiarentzat, ez soilik enpresa-mailako erreferentzia konparatibo
gisa, baizik eta, batez ere, horretan oinarrituta diseinatutako sistema
ekonomiko batean kokatutako enpresa-eredu gisa.
2. Kooperatiben
azterketa langileen jabetzako enpresa, talde edo enpresa multzo zehatzetatik
abiatuta egin ohi bada, Jugoslaviako autogestio-sistemak oso erreferentzia
zuzenak ematen ditu ekonomia osora hedatutako eredu ekonomiko autogestionario
baten artikulazioari buruz.
3. Egia da,
ikuspegi formal edo juridiko batetik, Jugoslaviako enpresa autogestionatuak
titulartasun publikoko enpresak zirela, nahiz eta autonomia-maila handia -eta
gero eta handiagoa- izan. Oinarri juridiko ezberdin horren ondorio praktikoak
agerikoak dira, baina oso litekeena da analistok ondorio horiek gainbaloratu
izana. EKAI Center-ek azpimarratu duenez, sistema autogestionarioaren inpaktu
makroekonomikoak bat datoz, hein handi batean, sistema ekonomiko
kooperatibizatu batek espero ditzakeenekin. Bai onuretan, bai desabantailetan.
4. Jugoslaviako
sistema autogestionarioak, bere langileek autokudeatutako enpresek osatutako
ekoizpen-egituraren funtsezko euskarritik abiatuta, garrantzi handiko
eginkizuna aitortzen zien beste egitura mota batzuei ekoizpen-sisteman.
Funtsean:
A. Finantza-sistema,
batez ere publikoa
B. Tokiko
komunitateak, garapen ekonomikoan zuzenean inplikatuta zeudenak
C.
Titulartasun mota desberdinak dituzten mikroenpresen sistema bat. Batez ere,
autonomoetan edo enpresaburu txikietan oinarritua.
5. Mikroenpresen
sistemak izaera pribatuko enpresa-unitate txikien dinamismoa onartzen du. Ohiko
onarpena herrialde sozialista gehienetan.
6. Jugoslaviako
egitura ekonomikoak erakusten digu zein garrantzitsua den enpresa-sistema
autogestionarioentzat eredu autogestionarioan berariaz zentratutako
finantza-sistema edukitzea.
7. Finantza-sistemak
eta tokiko erakundeek zeregin garrantzitsua izan zuten autogestio-sisteman
enpresen sustapena eta inbertsioa dinamizatzeko. Erantzun logikoa da
enpresa-sustapenak eta inbertsioak eremu kooperatibo/autogestionarioan dituzten
arazoen aurrean, sustatzaile- eta inbertitzaile-pizgarri txikiagoaren ondorioz,
batez ere inbertsio hedakorraren ondorioetarako.
8. Kooperatiba-sistemaren
egiturazko arazo hori larriagotu egin zen Jugoslaviako enpresa
autogestionatuetan; izan ere, inbertsio-pizgarria nahiko ahula izan zen inbertsio
defentsiboetarako ere, kooperatibak bereziki aktiboak izan ohi diren esparru
horretan.
9. Kontrapuntu
gisa, enpresa-kontzentrazioaren eta eskalako ekonomiak lortzearen erronkak
Jugoslavian – edozein sistema autogestionario edo kooperatibotan bezala – inbertsio
publiko edo kapitalistako kontrapuntu bat beharko zukeen, enpresa handien
garapena errazteko. Erronka hori ere bete gabe dute kooperatibek; izan ere,
pizgarri inbertitzailearen ondorio izateaz gain, gobernu korporatiboaren
konplexutasunaren ondorio ere bada.
10. Pentsa daiteke Jugoslaviak beste irtenbide bat
emango ziola enpresa-dimentsioaren erronka horri, baldin eta sistema politikoak
berak izaera zentralizatuagoa izan balu. Hala ere, Jugoslaviako autogestioa ez
zen enpresariala bakarrik, politikoa ere bazen. Horrek udalerrien eta
eskualdeen eskumen ekonomikoak maximizatzea eta enpresa-ekimen publikoa
zatikatzea ekarri zuen. Jugoslaviako banaketa kultural eta etnikoak, logikoa
denez, prozesu hori bultzatu zuen, eta ziurrenik atzeraezina bihurtu zuen.
11. Ziurrenik, autogestionatutako enpresen eta
mikroenpresen osagarria izango zen bultzada ekonomiko zentrala, funtsezko
ekarpena izango zen. Bai inbertsio-bultzada handiagoa ziurtatzeko, bai beharrezkoa
izan zenean enplegu gehiago sortzeko, bai eta eskalako ekonomiak titulartasun
pribatu, publiko edo mistoko enpresa handien bidez aprobetxatzeko ere.